Κρίση Πανικού: Τι συμβαίνει στο σώμα μου;

Τι είναι η Κρίση Πανικού;

    Ως κρίση πανικού χαρακτηρίζεται η αιφνίδια αίσθηση έντονου φόβου ή έντονης δυσφορίας, που κορυφώνεται εντός ολίγων λεπτών. Ορισμένα από τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι τα εξής: 

• ταχυκαρδία
• τρόμος κορμού ή άκρων
• δύσπνοια 
• αίσθημα πνιγμού 
• ναυτία ή ζαλάδα
• ρίγη ή αίσθημα ζέστης
• μούδιασμα των άκρων 
• φόβος ότι χάνω το μυαλό μου ή πεθαίνω 
• αίσθηση αποστασιοποίησης από τον εαυτό ή τον κόσμο (σαν να βλέπω όνειρο ή να είμαι σε γυάλα)

    Tο άτομο μπορεί να ανησυχεί για επόμενες κρίσεις πανικού κι ως συνέπεια να συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειώσει τις πιθανότητες να πάθει ξανά κρίση (π.χ. αποφεύγει να βγει έξω, να πάει δουλειά, να πάρει το λεωφορείο/μετρό, προσέχει μην θυμώσει, δεν αθλείται κ.α.). Αν αυτές οι σκέψεις και οι συμπεριφορές, συνεχίσουν για αρκετό διάστημα (πάνω από 1 μήνα), τότε είναι πιθανόν το άτομο να αναπτύξει διαταραχή πανικού.

Γιατί αντιδρά έτσι το σώμα μας;

     Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι προγραμματισμένος να αντιδρά με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας προετοιμάζει και να μας προστατεύει από επικείμενους κινδύνους. Το άγχος που νιώθουμε κάποιες φορές σχετίζεται άμεσα με την αίσθηση ενός μελλοντικού κινδύνου, που όμως δεν είναι εμφανής στο παρόν. Ο φόβος, από την άλλη πλευρά, είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε κάποιον υπαρκτό κίνδυνο ή απειλή. Ο πανικός είναι η ξαφνική κορύφωση ενός έντονου τρόμου.

    Σε συνθήκες απειλής ο οργανισμός μας ενεργοποιεί το μηχανισμό "fight or flight" (πάλη ή φυγή). Ο μηχανισμός αυτός είναι χρήσιμος στην αντιμετώπιση των κινδύνων, ειδικά όταν απαιτείται σωματική προσπάθεια, καθώς προετοιμάζει το σώμα μας κατάλληλα να παλέψει, να αμυνθεί ή να ξεφύγει από μια κατάσταση, έτσι ώστε να επιβιώσουμε. Συγκεκριμένα, όταν ενεργοποιείται ο συναγερμός της επιβίωσης, το σώμα μας στέλνει περισσότερο αίμα στα άκρα μας (χέρια και πόδια), για να είναι αρκετά δυνατά αν χρειαστεί το άτομο να παλέψει ή να τρέξει. Η καρδιά λοιπόν χρειάζεται να λειτουργήσει πιο γρήγορα για να στείλει το αίμα, κι ως αποτέλεσμα το άτομο έχει ταχυκαρδία. Την ίδια στιγμή που κατευθύνεται το αίμα στα άκρα, χρειάζεται να μειωθεί  η παροχή αίματος από άλλα σημεία του σώματος, όπως το κεφάλι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το αίσθημα ζάλης, τάση για λιποθυμία, μούδιασμα, αίσθημα αποστασιοποίησης από τον εαυτό ή τον κόσμο. Ακόμη, η ένταση και η ενέργεια που διοχετεύεται στους μυς του σώματος προκαλούν τρέμουλο. Επειδή το άτομο έχει εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα ενέργειας και έχει ανέβει η ροή του αίματος τότε αρχίζει και ιδρώνει, προκειμένου μέσα από την εξάτμιση του ιδρώτα να δημιουργηθεί ένα αίσθημα δροσιάς στο σώμα. Ακόμα, γίνεται μεγαλύτερη πρόσληψη οξυγόνου και πτώση του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, μια διαδικασία που ονομάζεται υπεραερισμός και δημιουργεί ζάλη. Επίσης, οι κόρες των ματιών διαστέλλονται προκειμένου να εντοπίσει το άτομο διόδους διαφυγείς ή άλλους πιθανούς κινδύνους. Έτσι, μπορεί να προκληθεί θολή όραση ή οπτικές κηλίδες. Όλες αυτές οι αντιδράσεις κρατάνε το άτομο σε ένα συνεχές επίπεδο διέγερσης, το αποίο ακολουθείται από ένα αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης. 

Υπάρχει κίνδυνος να λιποθυμήσω ή να πεθάνω ή να τρελαθώ από μια κρίση πανικού;

    Δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Αρχικά, λόγω του υπεραερισμού που αναφέραμε παραπάνω μπορεί το άτομο να νιώθει ότι θα λιποθυμήσει. Ωστόσο, δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση, διότι  η αρτηριακή πίεση είναι αυξημένη και τα επίπεδα ενέργειάς βρίσκονται στο κόκκινο, πράγμα που δεν επιτρέπει στο σώμα να καταρρεύσει (πτώση αρτηριακής πίεσης-λιποθυμία), ακόμα κι αν το άτομο έχει αυτή την αίσθηση.       Επιπλέον, ο φόβος του ατόμου ότι θα πάθει καρδιακή προσβολή και θα πεθάνει δεν έχει βάση, καθώς η θέση και η αίσθηση του πόνου σε ένα εμφραγμα διαφέρουν (ο πόνος στο έμφραγμα αντανακλά και σε άλλα σημεία π.χ. μπράτσο, γνάθο, λαιμό, ενώ η αίσθηση είναι πως έχει πλακώσει κάτι βαρύ το στήθος).

    Πολλά άτομα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού νιώθουν ότι θα χάσουν το μυαλό τους. Κάτι τέτοιο είναι λόγικο, καθώς τους καταλαμβάνει ο φόβος ότι κάτι δεν πάει καλά και δεν υπάρχει τρόπος να το σταματήσουν. Όταν δεν ξέρει το άτομο τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα του κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού ή δεν γνωρίζει πως να την διαχειριστεί, τότε του φαίνονται όλα ανεξήγητα και περίεργα. Έτσι, πιστεύει πως πιθανότατα πάσχει από κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή. Όμως, μια πιο σοβαρή ψυχική διαταραχή, όπως η σχιζοφρένεια, εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο (παραληρήματα ή/και ψευδαισθήσεις) και έχει διαφορετικά αίτια.

    Στην ουσία, σε μια κρίση πανικού δεν υφίσταται κανένας πραγματικός ή εξωτερικός κίνδυνος που να δικαιολογεί την πυροδότηση των παραπάνω σωματικών συμπτωμάτων. Ο φόβος του ατόμου προκαλείται συνήθως από ένα ή παραπάνω εσωτερικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, το άτομο μπορεί να κάνει μια φευγαλέα σκέψη που έχει αρνητικό χαρακτήρα (π.χ. " θα κοπώ στην εξέταση"), στη συνέχεια η σκέψη αυτή να του προκαλέσει δυσπνοια ή και ταχυκαρδία, έπειτα το άτομο, επειδή φοβάται ότι κάτι δεν πάει καλά, είναι πιθανό να εστιάσει υπερβολικά στα συμπτώματα αυτά μεγενθύνοντας τα, ενώ ταυτόχρονα να παρερμηνεύσει την ύπαρξη τους ( π.χ. "θα χάσω το μυαλό μου", "θα μου κοπεί η ανάσα και θα πεθάνω ). Όσο συμβαίνουν όλα αυτά, το άτομο βουλιάζει όλο και περισσότερο σε ένα φαύλο κύκλο τρόμου, με αποτέλεσμα τα σωματικά συμπτώματα να αυξάνονται και να πολλαπλασιάζονται, οδηγώντας τελικα σε μια κρίση πανικού.

 Αντιμετωπίζονται οι Κρίσεις Πανικού;

    Φυσικά και αντιμετωπίζονται. Όσο νωρίτερα απευθυνθεί κανείς σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας τόσο το καλύτερο. Μέσα από την ψυχοθεραπεία και την ψυχοεκπαίδευση το άτομο μαθαίνει  τους τρόπους που μπορεί να απαντά σε μια κρίση πανικού όταν αυτή συμβαίνει, αλλά και τους τρόπους που μπορεί να την αποτρέψει. Ακόμη, το άτομο μαθαίνει να εντοπίζει τις συμπεριφορές αυτές που έχει υιοθετήσει στην καθημερινότητά του, ώστε να αισθάνεται ασφάλεια σε περίπτωση κρίσης (π.χ. κρατάει παντα μπουκάλι με νερό, αποφεύγει να μπει στο λεωφορείο). Αυτές οι συμπεριφορές - στρατηγικές βραχυπρόθεσμα προσφέρουν ανακούφιση από το άγχος, μακροπρόθεσμα όμως συντηρούν το υπάρχον πρόβλημα. Τέλος, το άτομο ανακαλύπτει τα βαθύτερα αίτια της ύπαρξης των κρίσεων (παρελθόν), αλλά και τις αφορμές που πυροδοτούν τις κρίσεις αυτές στην καθημερινότητά του (παρόν).

    Συνεπώς, μια κρίση πανικού την ώρα που συμβαίνει βιώνεται ως κάτι δυσφορικό και ανυπόφορο, ενώ αν και διαρκεί μόνο λίγα λεπτά, μοιάζει να μην έχει τελειωμό.  Ωστόσο, μέσα από την κατάλληλη θεραπεία το άτομο καθίσταται ικανό να διαχειρίζεται το αρνητικό συναίσθημα και να μην αφήνει το φόβο του πανικού να του σταθεί εμπόδιο στην καθημερινότητά του.

Βιβλιογραφία

Andrews, G., Creamer, M., Crino, R., Page, A., Hunt, C., & Lampe, L. (2003). The treatment of anxiety disorders: Clinician guides and patient manuals. Cambridge University Press.